Münteha Kur’an’da Geçiyor mu? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Açısından Bir İnceleme
Kur’an’ın içinde yer alan pek çok kavram, toplumsal hayatta farklı şekillerde algılanır ve tartışılır. Bu yazıda, “Münteha” kelimesinin Kur’an’da geçip geçmediğini sorarken, aynı zamanda toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet bağlamında bu tür kavramların nasıl anlam kazandığını, sokakta gördüklerimden örnekler vererek tartışmak istiyorum. Çünkü ben İstanbul gibi kozmopolit bir şehirde, farklı sosyal grupların bir arada yaşadığı bir ortamda, günün her saatinde bu meseleleri bizzat gözlemliyorum.
Münteha Kur’an’da Geçiyor mu?
Kur’an’da “Münteha” kelimesinin doğrudan geçtiği bir ayet yoktur. Ancak, kelime Arapçada “son nokta” veya “en uç nokta” anlamında kullanılır. Çeşitli İslami literatürde ise “Münteha” kelimesi, insanların ulaşabileceği en yüksek ahlaki veya manevi seviyeyle ilişkilendirilir. Bu, bazen bir idealin peşinden gitme ya da toplumda belirli bir noktada durma anlamında yorumlanabilir.
Fakat, Münteha’nın tam anlamıyla Kur’an’da yer almaması, toplumsal cinsiyet ve çeşitlilik gibi kavramların da Kur’an’da nasıl ele alındığını sorgulamamız gerektiğini gösteriyor. Sosyal adalet, bireylerin eşit haklar ve fırsatlar için mücadele etmeleri gerektiği bir alan. Bu mücadele ise, her insanın farklı olabilmesini, farklı kimliklere, toplumsal cinsiyetlere, inançlara sahip olabilmesini kabul etmeyi gerektiriyor. Ancak günümüz dünyasında bu farklılıklar, çok sık göz ardı ediliyor. Sokakta, işyerinde ya da toplu taşımada gördüğüm sahnelerde, bu eşitsizliğin nasıl vücut bulduğunu sürekli gözlemliyorum.
Toplumsal Cinsiyet ve Çeşitlilik
Toplumsal cinsiyet, toplumun bireylere yüklediği rollerle ilgilidir. İstanbul’da, her gün karşılaştığım insanlarda bu cinsiyet rollerinin farklı şekillerde yansıdığına tanık oluyorum. Toplu taşımada, sabah işine giden bir kadının yanındaki erkekle karşılaştırıldığında, kadının daha fazla yer işgal etmeden, sessiz ve geri planda kalmaya çalıştığını görmek oldukça yaygın bir durum. Erkekler genellikle kendilerine daha fazla alan yaratırken, kadınlar genellikle bu alandan feragat ederler. Bu, yalnızca bir toplu taşıma durumu gibi basit bir örnek olabilir, ancak toplumsal cinsiyetin hayattaki yansımalarını oldukça açık bir şekilde gösteriyor.
Kur’an’a baktığımızda, farklı toplumsal cinsiyetlerin eşitliği konusunda birçok yorum yapılmıştır. İslam düşüncesinde, kadın ve erkek temelde eşittir. Ancak tarihsel süreçte, bu eşitlik bazen yanlış yorumlanmış ve toplumsal yapılar, kadınların ve erkeklerin farklı roller üstlenmesini sağlamak için şekillendirilmiştir. Burada Münteha kavramını bir metafor olarak kullanabiliriz: İnsanların ulaşabileceği ahlaki ve manevi yüksek nokta, toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı bir toplumda, kadınların ve erkeklerin aynı haklara sahip olduğu, eşit şekilde var olabildiği bir yer olabilir.
Sosyal Adalet: Herkes İçin Eşit Haklar
Sosyal adalet, tüm bireylerin eşit haklara sahip olması gerektiği ilkesine dayanır. Ancak, günümüzde sosyal adaletin zayıf olduğu pek çok alan var. Sokakta, işyerlerinde veya sosyal medyada bu adaletin ne kadar sık ihlal edildiğine şahit oluyorum. Birçok kez, farklı cinsiyet, yaş, etnik köken veya engellilik durumu gibi kimlikler nedeniyle dışlanmış veya ayrımcılığa uğramış insanlar görüyorum. Örneğin, toplu taşıma araçlarında engelli bir bireyin yer bulamaması ya da bir kadının yalnız başına yürürken karşılaştığı taciz olayları, bu tür eşitsizliklerin çok somut örnekleridir.
Kur’an’daki adalet anlayışını, insanların her birinin birbirine eşit olduğuna dayalı bir anlayış olarak düşünebiliriz. Ancak sosyal hayatta, pek çok farklı gruptan insanın eşit haklardan faydalanamadığını görebiliyoruz. Bu, yalnızca ekonomik adaletsizlikle ilgili değil, aynı zamanda kültürel, dini ve cinsiyet temelli bir eşitsizlikten de bahsediyoruz. O yüzden Münteha, toplumların ulaşabileceği en yüksek adalet ve eşitlik seviyesi olarak düşünülebilir.
Münteha ve Çeşitli Toplumsal Grupların Durumu
Farklı grupların bu kavramdan nasıl etkilendiği çok önemli. Örneğin, kadınlar için sosyal adalet, yalnızca işyerinde eşit maaş almakla değil, aynı zamanda toplumun her alanında güvenli bir şekilde var olabilmekle ilgilidir. Çeşitliliği kabul etmek, herkesin kendi kimliğini özgürce ifade edebilmesine olanak tanımakla ilgilidir. İstanbul sokaklarında, bu çeşitliliği görmek hiç de zor değil. Her türlü inanç, etnik kimlik, cinsiyet kimliği ve yaşam tarzını bir arada görmek mümkün.
Fakat, tüm bu çeşitliliğe rağmen hala bazı gruplar marjinalleşiyor. Örneğin, trans bireyler ya da LGBT+ topluluğu, hala ayrımcılığa ve şiddete uğruyor. Bu noktada, Münteha kavramı belki de, toplumların bu grupları daha fazla kabul etmesi, onların eşit haklardan faydalanabilmesi için bir hedef olabilir.
Sonuç: Münteha ve Toplumsal Dönüşüm
Kur’an’da doğrudan yer almayan Münteha kelimesi, aslında toplumsal cinsiyet eşitliği, çeşitlilik ve sosyal adalet açısından önemli bir kavram olarak değerlendirilebilir. Bu ideal, toplumsal yapının her alanında eşitlik ve adaletin hüküm sürdüğü bir toplum anlamına gelir. Bugün, İstanbul’un sokaklarında, işyerlerinde, metrolarda, adaletin sağlandığı ve her bireyin haklarının eşit olduğu bir toplumun hayalini kurmak, bu Münteha’ya ulaşmak adına atılacak en önemli adımdır.
Toplumsal dönüşüm için bu kavramları hayatımıza dahil etmemiz gerek. Ancak o zaman, herkesin özgür ve eşit bir şekilde yaşayabileceği bir toplum yaratabiliriz. Peki, bu dönüşüm mümkün mü? Sizin düşünceniz nedir?